Uitgangspunten voor mooi borduurwerk

Uitgangspunten voor mooi borduurwerk hoeven geen hocus-pocus te zijn. Vandaag deel ik graag een aantal punten waarvan ik zelf gemerkt heb dat ze de kwaliteit van mijn borduurwerk zeer ten goede komen. Beter resultaat met handwerk is respect hebben voor een aantal basis uitgangspunten.

Hoewel ik hier vooral praat over zaken die te maken hebben met Broderie d’art (ook wel tamboereren of Lunéville borduren genoemd, waarvan de betekenis van deze termen wel enigszins verschilt), zullen sommige dingen van toepassing zijn op andere borduurtechnieken of handmatige afwerkingen.

Zo creëer je beter resultaat met handwerk

Als een schilder de raamkozijnen behandelt met de beste kwaliteit verf, is het resultaat strakker en duurzamer. Dit vinden de meeste mensen vanzelfsprekend. Toch wordt op materiaal waarmee wordt geborduurd vaak bezuinigd. Jammer! Want de beste kwaliteit materiaal is ook een goed uitgangspunt voor mooi borduurwerk en hiervan mag je een ‘strakker en duurzamer’ resultaat verwachten.

Je kunt twee categorieën onderscheiden: gereedschappen en materialen. Laten we deze wat nauwkeuriger bekijken.

Gereedschap

Zelf begin ik voor de uitgangspunten voor mooi borduurwerk graag met goed gereedschap. Voor Broderie d’art omvat het basisgereedschap een borduurframe, een Lunéville naald en een klosjes houder. Stuk voor stuk moeilijk verkrijgbaar, omdat deze technieken in Nederland nog niet veel worden gebruikt.

Waar moet je op letten? Allereerst op stevigheid. Het frame is van hout gemaakt en moet in staat zijn om de spanning van de stof te verdragen zonder te buigen. Het is handig als de klosjes houder past in een uitsparing van het frame. Beide moeten vooral geen splinters meer hebben, omdat deze de kwetsbare stof kunnen beschadigen (en je kunt makkelijk splinters in je handen krijgen …). Ook is een gladde afwerking van de Lunéville naald prettig, omdat je de naald soms uren achterelkaar in je hand houdt. Dan is het fijn als de klosjes houder zacht aanvoelt.

Sinds ik begonnen ben met het geven van lessen in broderie d’art ben ik constant op zoek naar goede materialen. En juist deze basisgereedschappen hebben mij veel hoofdbrekens gekost. Uiteindelijk ben ik blij met de plaatselijke timmerman, die voor mijn cursisten prachtige frames maakt van tulpenhout. Nu de schroeven worden aangedraaid met knoppen in plaats van vleugelmoeren is het gebruiksgemak optimaal.

Waar ik geen adres voor kon vinden waren zogenoemde klosjes houders. Nergens te vinden! Een houtbewerker met pensioen is zo vriendelijk om voor mij speciaal deze klosjes houders te maken van notenhout, specifiek naar mijn wensen:

Natuurlijk horen bij de categorie gereedschappen ook spelden, naalden en scharen. Het spreekt voor zich dat een schaar scherp moet zijn en alleen voor draden en/of stof gebruikt wordt om de schaar scherp te houden. Een must! Botte scharen bederven je plezier in het werken met stof.

Onlangs ontdekte ik een bijzonder borduurschaartje naar 18e eeuws ontwerp, maar met de hedendaagse technieken vervaardigd:

Uitgangspunten mooi borduurwerk: Materialen

Voor de uitgangspunten voor mooi borduurwerk is de categorie materialen wat lastiger. Daar maak je soms andere keuzes. Waar je gereedschappen een leven lang gebruikt, zijn materialen voor elk project weer anders. Natuurlijk blijft voor mij de basis gelijk: kies de beste kwaliteit die je kunt krijgen.

Voor onderwijsdoeleinden kun je soms kiezen voor hetzelfde materiaal in een goedkopere uitvoering, omdat het je gaat om de techniek.

In andere gevallen zoek je een bepaalde uitstraling en het bijbehorend materiaal. Als dit van plastic is, dan is dat prima. In de haute couture worden veel verschillende materialen gewerkt, waarvan sommige hoogst ongebruikelijk: afhankelijk van de inspiratie van de ontwerper, en altijd ten dienste van het resultaat. 

Garens

Bij broderie d’art werk ik zelf graag met garens met een natuurlijke oorsprong. Splijt garen bijvoorbeeld gebruik ik het liefst van zijde, omdat dat zo’n verfijnde, zachte glans geeft. En katoenen garen voor de verschillende ‘naaiklusjes’ die bij het borduren om de hoek komen kijken. Het garen dat vooral voor het borduren van kralen en pailletten wordt gebruikt, Fil à Gant, is ook van katoen. Dit garen is echter gemerceriseerd: dit betekent dat het garen een speciale bewerking heeft ondergaan met alkalische oplossingen om gladder, glanzender en sterker te worden. De eigenschap van het gladdere garen is handig, omdat tijdens het borduren met kralen en pailletten de draad, ondanks het draaien van de naald, toch niet snel in de knoop raakt. Het feit dat het garen sterker is gemaakt is handig om te voorkomen dat het gewicht van de kralen het garen stuktrekt.

Metaalgarens worden ook veel gebruikt. Dit zijn garen van een kerndraad met daaromheen metaaldraad gewikkeld. Wanneer dit grof is, gaat het snel ‘stropen’, wat een ernstige verhindering tijdens het borduren oplevert. Je moet afhechten en opnieuw beginnen, nadat je het beschadigde garen hebt afgeknipt. Zoek dus naar een metaalgaren dat zo glad mogelijk is. Ik ben gecharmeerd van het metaalgaren van Fil au Chinois.

Kralen en pailletten

De kwaliteit van kralen en pailletten wordt bepaald door de maakwijze, het basismateriaal en de afwerking. Hier zijn zo enorm veel verschillen in, dat je ervaring moet opdoen om te zien wat werkt en wat niet. Uitgangspunt voor mooi borduurwerk is uiteraard wat er goed uitziet.

Over het algemeen werk ik met glaskralen. Parels zijn soms van plastic nagemaakt, of echt. Wanneer je met echte parels borduurt kun je gebruik maken van op maat gesorteerde parels, of juist ruwe, ongelijke parels. Natuurlijk hangt dit ook weer af van het effect dat je wil bereiken.

Pailletten kunnen van metaal zijn, maar ook van plastic, wat meestal het geval is. Vroeger waren er ook andere grondstoffen die echter vaak de tijd niet hebben doorstaan. De kwaliteit van pailletten uit Frankrijk en Italië is fantastisch.

Webshops met materialen

Mijn favoriete adressen die ik mijn cursisten op dit moment (aangepast in maart 2021) aanraadt zijn de volgende twee webshops uit Frankrijk:

1. Brodely.fr is ook een fijne, Franse website, die ook in het Engels is te doorzoeken. De afhandeling van de bestellingen is prima en mooi verpakt. Soms duurt het lang voordat het pakje aankomt. Bestel dus als je geen haast hebt.
2. Een andere Franse website is BroderiePlaisir. Mocht je zoeken naar het juiste land om naar te versturen, zoek dan onder de ‘P’ van Pays-Bas.
3. Sinds enkele jaren is er ook in Nederland een webshop te vinden met materialen: Myrville.

Uitgangspunten mooi borduurwerk: Basis technieken

En als je het hebt over basis technieken die je helpen een regelmatig en mooi resultaat te krijgen, dan kan ik je nog twee tips geven:

1. Scheur vóór het naaien van de zijden organza in je frame de zelfkant van de stof. Hoe minimaal ook, de spanning van de stof is aan de kant van de zelfkant toch anders dan aan een gescheurde zijde. Verwijder de zelfkant en de spanning van de stof wordt beter.
2. Knip alle aan-en afhechtingsdraden meteen af. De loshangende draden kunnen onverhoopt worden ‘mee-geborduurd’ aan de achter-of voorkant van je werk en op die manier een rommelig geheel achterlaten. Het is de bedoeling dat je werk er aan de achterkant bijna net zo mooi uitziet als aan de voorkant.

Ik hoop dat je iets aan deze tips hebt zodat ook jij kunt genieten van mooi borduurwerk! Misschien heb jij nog een handigheid of tip waar je mij en andere lezers een plezier kunt doen. Deel hem gerust hieronder!

Weinig ervaring met borduren?

Heb je nog weinig of geen ervaring met borduren en ben je benieuwd of het iets voor je is? Dan is de online cursus Zijdelint Borduren misschien iets voor jou! Met zijdelint, een techniek die verfijnd is, maar snel resultaat oplevert, kun je thuis, in je eigen omgeving, ontdekken wat borduren voor jou kan betekenen. Meer over dit fijne programma lees je hier. 

______

Couture opleiding

Het programma van workshops, masterclasses en opleidingen bij Dutch Couture Academy richt zich op (aankomend) professionals in de mode-industrie die een mogelijkheid zoeken om zich te specialiseren in couture technieken. Ook enthousiaste amateurs zijn nadrukkelijk welkom! In de cursussen wordt een balans gezocht tussen techniek en inspiratie, tussen kennis en kunde en artistieke uitdrukkingskracht. Het ontdekken van een eigen handschrift wordt gezien als cruciaal in het onderscheidend vakmanschap van elke cursist.